Cesaria Evora: 78 χρόνια από τη γέννηση της «Ξυπόλυτης Ντίβας»

Η αντισυμβατικότητα και η αυθεντικότητα που διέθετε η «Ξυπόλυτη Ντίβα» την έκαναν να κατακτήσει, επάξια, παγκόσμια μουσική αναγνώριση

«H μουσική δεν έχει σύνορα. Η μουσική έχει μόνο μία γλώσσα, το συναίσθημα. Είναι η τόσο απλή αλλά και τόσο σπουδαία ένωση αυτό που συμβαίνει ανάμεσα στη μουσική και τους ανθρώπους που αν κάποιος τη ζήσει μια φορά στη ζωή του δεν την ξεχνά ποτέ»: με αυτά τα απλά αλλά και βαθιά συναισθηματικά συνάμα λόγια περιέγραφε την ουσία της μουσικής και την ισχυρή επίδραση που μπορεί να έχει στην ανθρώπινη ψυχή, η Σεζάρια Εβόρα, η σπουδαία ερμηνεύτρια από το Πράσινο Ακρωτήριο στην οποία η Google αφιέρωσε το doodle της με αφορμή την συμπλήρωση 78 ετών από τη γέννηση της.

Απολύτως δικαιολογημένη η διαδικτυακή αυτή τιμή καθώς η «Ξυπόλητη Ντίβα», όπως συνήθως την αποκαλούσαν εξαιτίας της συμβολικής επιλογής της να ανεβαίνει στη σκηνή χωρίς παπούτσια, προκειμένου να εκφράσει την διαμαρτυρία της για την φτώχεια της πατρίδας της, υπήρξε ένα παγκόσμιο σύμβολο όχι μόνο καλλιτεχνικό αλλά και ανθρώπινο.

Γιατί η Σεζάρια Εβόρα ήταν η γυναίκα που πάλεψε σκληρά να αλλάξει τη μοίρα της, που κατάφερε, χάρη στην υπέροχη φωνή της, να σπάσει τα στενά σύνορα της χώρας της, να κατακτήσει, επάξια, παγκόσμια μουσική αναγνώριση, να ταξιδέψει τις μελωδίες, τους στίχους και την νοοτροπία της πατρίδας της σε ολόκληρη τον κόσμο, να περάσει σημαντικά κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα αλλά και να δώσει φωνή στη νοσταλγία.

Κατακτήσεις εξαιρετικά σημαντικές για ένα ορφανό κορίτσι μιας πάμφτωχης πολυμελούς οικογένειας που μεγάλωσε σε ορφανοτροφείο, με πολλές δυσκολίες και στερήσεις, παρόλα αυτά δεν επέτρεψε ποτέ στον εαυτό την να κλείσει το παράθυρο στο όνειρο. Ένα όνειρο που δεν ήταν φτιαγμένο από εικόνες αλλά από μελωδίες…

Ήταν μόλις 16 ετών όταν ένας ναυτικός, ο Εντουάρντο, την μύησε στα μυστικά της πλούσιας μουσικής παράδοσης του Πράσινου Ακρωτηρίου βασικές εκφάνσεις της οποία ήταν τα «κολαντέιρα» – σατυρικά τραγούδια κοινωνικής κριτικής, και «μόρνα» – τραγούδια της λύπης, της νοσταλγίας και της μελαγχολίας για τους αγαπημένους ανθρώπους που βρίσκονται μακριά. Η μικρή Σιζέ, όπως την φώναζαν χαϊδευτικά, ανακάλυψε στο μουσικό αυτό κόσμο το καταφύγιο αλλά και την διέξοδο της.

Ξεκίνησε τη μουσική της διαδρομή, δειλά – δειλά, τραγουδώντας αρχικά σε τοπικά μπαρ και ξενοδοχεία η ανάγκη ωστόσο να εξασφαλίσει χρήματα για να συντηρήσει τα δύο παιδιά που είχε αποκτήσει την οδήγησε στο να εγκαταλείψει το τραγούδι για μια ολόκληρη δεκαετία. Ήταν τόσο επίπονη για εκείνη η συγκεκριμένη εποχή που συχνά αναφερόταν σε αυτή με τη φράση «τα σκοτεινά χρόνια».

Αποδείχτηκε ωστόσο πως ήταν μοιραίο όχι μόνον να επιστρέψει στη μουσική αλλά και να διαγράψει μια τεράστια διεθνή καριέρα. Οι προσκλήσεις που της απηύθυναν δύο φίλοι της για να τραγουδήσει στο εξωτερικό, στην Πορτογαλία και στο Παρίσι, σήμαναν την απαρχή της διεθνούς σταδιοδρομίας της η οποία εκφράστηκε δισκογραφικά μέσα από το πρώτο της άλμπουμ με τίτλο «Η Ξυπόλητη Ντίβα» και κυρίως μέσα από το συγκλονιστικό τραγούδι της «Sodade» που έμελλε να σημαδέψει ανεξίτηλα την καριέρα της.

Το «Sodade», που έχει πουλήσει περισσότερα από 500.000 αντίτυπα, είναι μια πορτογαλική λέξη που δύσκολα μεταφράζεται καθώς εμπεριέχει τις έννοιες της νοσταλγίας, του πόθου, της λύπης αλλά και της μετάνοιας. Έννοιες εξαιρετικά γνώριμες για την Σεζάρια Εβόρα η οποία θα εξομολογηθεί πως αυτή η λέξη περιγράφει την ίδια.

Αυτό το βαθιά αυτοβιογραφικό τραγούδι λοιπόν αποτέλεσε το διαβατήριό της για να ταξιδέψει σε ολόκληρο τον κόσμο. Χιλιάδες συναυλίες, σημαντικές συνεργασίες, νέες δισκογραφικές δουλειές, τρία μουσικά βραβεία Γκράμι, αναγνώριση, φήμη, συνεντεύξεις, αφιερώματα στα μεγαλύτερα και πιο γνωστά έντυπα της υφηλίου. Η Σεζάρια Εβόρα είχε καταφέρει να γίνει η «βασίλισσα» της έθνικ μουσικής, μια…ξυπόλητη βασίλισσα όμως που ποτέ δεν ξέχασε από που ξεκίνησε και παρέμενε πάντα απλή και προσιτή.

Διέθετε εξάλλου μια τόσο έντονη προσωπικότητα που ήταν αδύνατο να την βάλει κανείς σε καλούπια. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα μιας συναυλίας που έδωσε κάποτε σε κλειστό χώρο της Νέας Υόρκης όπου δεν δίστασε να ανάψει τσιγάρο επί σκηνής παρά το γεγονός ότι το κάπνισμα απαγορευόταν αυστηρά.

Αυτή η αντισυμβατικότητά της, άλλωστε, ήταν που της εξασφάλισε ένα μεγάλο αλλά και ανομοιογενές ως προς τα χαρακτηριστικά του κοινό στο οποίο οι φτωχοί συμπατριώτες της συνυπήρχαν με κορυφαία ονόματα της διεθνούς ελίτ.

Αυτή ήταν η Σεζάρια Εβόρα, μια μεγάλη ερμηνεύτρια αλλά και μια σημαντική γυναίκα, μια πολίτης του κόσμου που δεν δίστασε ποτέ να πάει κόντρα στο κατεστημένο.

Το επίσημο φινάλε την ιστορίας της γράφτηκε με τον θάνατό της, τον Δεκέμβριο του 2011. Λίγο καιρό νωρίτερα η ίδια είχε ανακοινώσει την απόφασή της να αποσυρθεί από την ενεργό καλλιτεχνική δράση εξαιτίας των προβλημάτων υγείας που αντιμετώπιζε. Θα ζει όμως, παντοτινά, στις καρδιές όλων εκείνων που ακούγοντας τα τραγούδια της βρίσκουν την δική τους συναισθηματική διέξοδο.

«Το 1991, όταν η ξυπόλυτη ντίβα, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε κοινό έξω από τη χώρα της, καταλάβαμε όλοι ότι η φωνή της, δεν ήταν απλή έκφραση μιας χαμένης αγάπης, αλλά η έκφραση μιας αγάπης που ποτέ δεν χάνεται».
The Washington Post

«Η μικρόσωμη μέντζο με το χαλαρό βλέμμα, αν και συγκρίνεται συχνά με τις Bessie Smith και Billie Holiday, το μόνο κοινό που μοιράζεται μαζί τους, είναι η συνέπεια με την οποία υπηρετεί τη μουσική. Η φωνή της Εvora είναι ανώτερη. Δεν έχει ίχνος επιτήδευσης, ούτε προσκαλεί σε συμπαράσταση, είναι κάτι βαθύτερο από μια αυτοσυνείδητη έκφραση».
Independent