Η ταινία που απαγορεύτηκε: “Salò” – “120 Μέρες στα Σόδομα”

Ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα έργα τέχνης που έχουν δημιουργηθεί ποτέ, για τον φασισμό, την υποταγή και την υποκρισία όσων κατέχουν ηγετικές θέσεις, τον καταναλωτισμό.

Η περιβόητη τελευταία ταινία του Pier Paolo Pasolini, Salò, ή The 120 Days of Sodom (1975) έχει χαρακτηριστεί ενοχλητική, συγκλονιστική, διεφθαρμένη, πορνογραφική… Είναι επίσης ένα αριστούργημα. Η μεταφορά του αμφιλεγόμενου ποιητή, μυθιστοριογράφου και κινηματογραφιστή του έργου βασανιστηρίων και υποβάθμισης του 18ου αιώνα, του μαρκήσιου ντε Σαντ στη φασιστική Ιταλία το 1944, παραμένει μια από τις πιο αμφιλεγόμενες ταινίες όλων των εποχών. Ενώ ήταν φυλακισμένος στη Βαστίλη, ο ντε Σαντ ξεκίνησε να γράψει αυτό που περιέγραψε ως “την πιο ακάθαρτη ιστορία που γράφτηκε ποτέ”. Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας ήταν το Les 120 Journées de Sodome ou l’école du libertinage (Οι 120 μέρες των Σοδόμων ή το Σχολείο της Ελευθερίας).

Ένα πορτρέτο που απεικονίζει τον φασισμό σε όλη του την αθλιότητα, αποκαλύπτει την κατάχρηση και την υποκρισία της εξουσίας που υπήρχε διαχρονικά καθιερώνοντας έναν συσχετισμό μεταξύ του φασισμού και της απελευθέρωσης και τέλος υποστηρίζει τους κινδύνους του καταναλωτισμού που είχαν αυξηθεί κατά τη μεταπολεμική εποχή.

Απαγορευμένη σε πολλές χώρες, η ασυμβίβαστη προσαρμογή του Παζολίνι στο περίφημο έργο του ντε Σαντ, οι 120 ημέρες των Σοδόμων παραμένει ασυναγώνιστη στη δύναμή της να σοκάρει και να ενοχλεί. Είναι το πιο ισχυρό όπλο ενάντια στον εφησυχασμό της αστικής τάξης και καθιερωμένα κινηματογραφικά όρια από έναν σκηνοθέτη με υπέρτατη διάνοια, καλλιτεχνική ακεραιότητα και ασταθείς πολιτικές πεποιθήσεις.

Ο Παζολίνι ήταν ποιητής, συγγραφέας, σκηνοθέτης, πολιτικός ταραξίας και διανοούμενος, είχε αμφισβητήσει την κοινωνική τάξη, τη σεξουαλικότητα και τη θρησκεία. Η καριέρα του ήταν περίεργη και συχνά ζοφερή, αλλά πολλά από τα έργα του έτυχαν μεγάλης εκτίμησης. Χρησιμοποίησε το ακραίο για να βγάλει αιχμηρά σημεία και το έκανε χωρίς να θυσιάζει το στυλ.

Η ταινία μεταφέρει το μυθιστόρημα του 18ου αιώνα από τη Γαλλία στην Ιταλία και παίρνει το όνομά της, Salò, από την πόλη της Βόρειας Ιταλίας όπου ο φασίστας Μπενίτο Μουσολίνι προήδρευσε τις τελευταίες ημέρες της αποτυχημένης Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του. Δηλώνοντας την πρόθεση του Παζολίνι να κάνει μια ταινία που αντιμετώπισε την κατάφορη διαφθορά της ιταλικής πολιτικής και τις φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν υπό τη βασιλεία του Μουσολίνι, ενώ η χώρα καθόταν αδρανής και δεν έκανε τίποτα για να την σταματήσει.

Και όπου ο ντε Σαντ επιτίθεται στον Θεό και τη Φύση, ο Παζολίνι επιτίθεται στην εξουσία και την εκμετάλλευση. Ο σαδισμός, για τον Παζολίνι, είναι μια σεξουαλική μεταφορά για την ταξική πάλη και την πολιτική εξουσίας.

Μια ομάδα εκπροσώπων των πλούσιων ανώτερων τάξεων, ένας Δούκας, ένας Επίσκοπος, ένας Δικαστής και φυσικά ο Πρόεδρος, έχουν κρυφτεί σε ένα ανακτορικό κτήμα στην ονομαστική πόλη Salò όπου έχουν φυλακίσει και εκμεταλλεύονται σεξουαλικά μια ομάδα φτωχών νεαρών ανδρών και γυναικών βασανίζοντας τους για την ευχαρίστησή τους, σαδισμός, διαστροφή, ακολασία. Μηδενίζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, υποβάλλουν τους εφήβους σε άθλια, φρικτά, ψυχικά και σωματικά σεξουαλικά βασανιστήρια, ακρωτηριασμούς και δολοφονίες που δεν μπορεί να διανοηθεί ούτε το πιο αρρωστημένο μυαλό.

“Οι τέσσερις φίλοι” όπως αναφέρονται στον εαυτό τους είναι οι φυσικές ενσωματώσεις της θρησκείας, του νόμου και της δικαιοσύνης. Η υποκρισία που διακατέχεται από τους λεγόμενους φάρους της ηθικής και της εξουσίας είναι αυτό που κρύβεται κάτω από το πέπλο που κοσμεί το αληθινό τους πρόσωπο. Οι σαδιστές είναι πάντα οι ισχυροί, αντιπροσωπεύουν τη συγκροτημένη δύναμη. Οι τέσσερις άνδρες είναι φασίστες εκείνης της εποχής. Τους αντιπροσωπεύει ως ιδιαίτερα καλλιεργημένους, διαβασμένους, ικανούς να διαβάζουν Νίτσε και Λοτρεαμόν, και σίγουρα τον Μπωντλαίρ.

Οι θηριωδίες στο αριστούργημα του Παζολίνι κριτικάρουν έναν διεφθαρμένο κόσμο φασισμού και πολιτικής διαφθοράς και παρ’ όλη τη φρίκη που παρουσιάζεται, είναι ένα έργο άγριας ευφυΐας και προκλητικής πολυπλοκότητας.

Για τον Ιταλό σκηνοθέτη οι κλασικές αξίες του δυτικού πολιτισμού και η φαινομενικά προοδευτική νεωτερικότητα που βασίζεται σε αυτές είναι βουτηγμένες στο αίμα αθώων.

Pasolini: “Το ότι το σώμα γίνεται εμπόρευμα. Η ταινία μου σχεδιάζεται ως μια σεξουαλική μεταφορά, η οποία συμβολίζει, με οραματικό τρόπο, τη σχέση μεταξύ εκμεταλλευόμενου και εκμεταλλευτή. Στον σαδισμό και στην πολιτική εξουσίας τα ανθρώπινα όντα γίνονται αντικείμενα. Αυτή η ομοιότητα είναι η ιδεολογική βάση της ταινίας”.