Μέσα από τα μάτια της Τέχνης η θηριωδία του ναζισμού και του φασισμού

Η φρίκη του ναζισμού και του φασισμού μέσα από αξιόλογες ταινίες, αριστουργήματα, που σημάδεψαν το σινεμά και πρόσφεραν τα μέγιστα στη συλλογική μνήμη

Με αφορμή την επέτειο του “ΟΧΙ”, είναι ευκαιρία να φρεσκάρουμε τη μνήμη μας και να ξαναθυμηθούμε ταινίες αριστουργήματα που περιγράφουν τον ηρωισμό, τη θυσία, την αντίσταση, τη φρίκη του πολέμου, τις θηριωδίες των ναζί, τα αποτρόπαια εγκλήματα του φασισμού αλλά και την κατάντια του ανθρώπινου είδους.

H Λίστα του Σίντλερ (του Steven Spielberg, 1993)

Bρισκόμαστε στο 1939, στο Γκέτο της Κρακοβίας. Ο Όσκαρ Σίντλερ, ένας Γερμανός επιχειρηματίας από τη Μοραβία, έρχεται στην πόλη με ελπίδα να κάνει λεφτά από τον πόλεμο. Ο Σίντλερ δωροδοκεί Βέρμαχτ και Ες Ες και αγοράζει ένα εργοστάσιο για παραγωγή εφοδίων του στρατού. Προσλαμβάνει τον Ιτζάκ Στερν, υπάλληλο του Εβραϊκού Συμβουλίου, ο οποίος έχει επαφές με τους Εβραίους επιχειρηματίες και τους μαυραγορίτες μέσα στο γκέτο. Οι Εβραίοι επιχειρηματίες δανείζουν στο Σίντλερ τα χρήματα για το εργοστάσιο με αντάλλαγμα ποσοστό από τα κέρδη. Ο Σίντλερ προσλαμβάνει μόνο Εβραίους καθώς κοστίζουν λιγότερο. Αλαζόνας και άπληστος. Κάπου εκεί ο Στερν πλαστογραφεί έγγραφα για να διασφαλίσει όσο το δυνατόν περισσότερους ως χρήσιμους άρα και ζωντανούς στους Γερμανούς Εβραίους.

Το τεράστιο και συγκινητικό αποτέλεσμα είναι να σωθούν από τον θάνατο και τον βασανισμό χιλιάδες αθώοι άνθρωποι με την απόφαση ενός ανθρώπου που αναγκάστηκε να αντισταθεί στη φρίκη, τον φανατισμό και όλα τα απαίσια ιδεώδη του φασισμού.

Γη και Ελευθερία (του Ken Loach, 1995)

Ο ισπανικός εμφύλιος έχει αποτελέσει έμπνευση συγκλονιστικών έργων τέχνης. Η οργάνωση που προηγήθηκε του 1936 και ο ηρωισμός των CNT – FAI, POUM και όλων των δυνάμεων που αντιτάχθηκαν στον φασισμό του Franco και συμμάχων, αποτελούν ανεξίτηλο κεφάλαιο του αντιφασιστικού αγώνα. Ο Ken Loach, στο έπος αυτό, εμπνέεται από το “Homage To Catalonia” του George Orwell και καταφέρνει να μεταδώσει πανέμορφα ένα εύρος καταστάσεων και γεγονότων, το οποίο πετυχαίνει πολλά περισσότερα από την ανάδειξη του αγώνα.

Ανώτερα ιδανικά συγκρούονται με ανθρώπινα πάθη, ενώ γύρω τους η αντιπαράθεση κορυφώνεται σε όλους τους τομείς. Η ικανότητα του Loach να παρουσιάζει ριζοσπαστικά την πολιτική ζύμωση ανάμεσα στις φραξιές χωρίς να χάνεται το ενδιαφέρον, ειδικά μετά τη μάχη της Βαρκελώνης και την έκβαση που έπαιρνε ο εμφύλιος, πετυχαίνει κάτι σπάνιο. Αναδεικνύει, ίσως ρομαντικά, τους πραγματικούς ήρωες και επαναστάτες, αυτούς που δεν έπραξαν με βάση την ολοκληρωτική ιεραρχία οποιασδήποτε απόχρωσης.

Η Ζωή είναι Ωραία (του Roberto Benigni, 1997)

Η καθολική επιτυχία του Benigni, πέρα από την προφανή συγκίνηση, επιφέρει ένα καθαρτικό χαμόγελο στο πρόσωπο του θεατή. Οι κτηνωδίες των ναζί, ειδικά τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, αποκάλυψαν στην ανθρωπότητα πιθανώς το χειρότερό της πρόσωπο. Η αγνή όμως θέληση και αγάπη του Guido να προστατέψει τον γιό του, μένοντας στον χαρακτήρα του “παιχνιδιού” τους μέχρι τέλους, γίνεται σύμβολο ανθρώπων που δεν έπαψαν να υπενθυμίζουν με τη στάση τους πως ο φασισμός και τα σάπια ιδανικά του, όσο καταστροφικοί και να είναι, δεν θα φτάσουν ποτέ το μεγαλείο όσων τους αντιτάχθηκαν.

Η ζωή είναι ωραία, και γίνεται ομορφότερη όταν ο κάθε Giosuè, αναγνωρίζει και τιμάει την αυταπάρνηση όσων χάθηκαν για να έχει αυτός μέλλον. Η εν λόγω ταινία, δεν είναι απλά μια ιστορία οικογενειακής αγάπης. Η δραματουργία και το συναίσθημα που μεταδίδει, αν και επισκιάζουν την τραγικότητα μέσω της φαντασίας και της παιδικής αθωότητας, λειτουργούν τελικά ως γροθιά στο στομάχι.

Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας (του Tony Kaye, 1998)

Το “American History X” δεν είναι μια ευχάριστη ταινία. Δεν θα μπορούσε ποτέ να κάνει επιτυχία στο ευρύ κοινό με την έννοια που θέλουν τα μεγάλα στούντιο στην από ‘κει μεριά του Ατλαντικού. Με μια πρώτη ματιά, ίσως η αναγνώριση που έλαβε από τον τύπο την εποχή που κυκλοφόρησε και συνεχίζει να λαμβάνει περίπου δύο δεκαετίες αργότερα, να δίνει την ψευδαίσθηση ότι τα κατάφερε. Πιστεύουμε όμως, ότι αν ο λαός που συρρέει στις αίθουσες για τις μεγάλες υπερπαραγωγές και την τακτική δόση ανεγκέφαλης ελαφρότητας, είχε δει το ντεμπούτο του Tony Kaye, ο κόσμος θα ήταν έστω και λίγο καλύτερος.

Η απεικόνιση του νεοναζισμού, από τις ιδέες πάνω στις οποίες πατάει μέχρι τις συμμορίες και τον τρόπο που λειτουργούν οι οργανώσεις τους, είναι ωμή.

Η ερμηνεία του Edward Norton ως Derek Vinyard είναι εξωπραγματική. Η ληστεία του αυτοκινήτου, η επίθεση στο μανάβικο, ο καυγάς στο τραπέζι, ο βιασμός στις τουαλέτες, οι διάλογοι στο καθαριστήριο και στο αναρρωτήριο. Ένα βίαιο αριστούργημα, από την αρχή ως το τέλος.

Ο Πιανίστας (του Roman Polanski, 2002)

Μια ταινία του Ρόμαν Πολάνσκι, ο οποίος αφού κέρδισε στο Φεστιβάλ των Καννών τον Χρυσό Φοίνικα έλαβε και το Όσκαρ σκηνοθεσίας, χωρίς να παρευρεθεί όμως στην απονομή καθώς ήταν φυγάς από τη δικαιοσύνη των ΗΠΑ από το 1978. Επίσης διακρίθηκε στα βραβεία BAFTA και σάρωσε τα βραβεία Σεζάρ, χωρίς παραδόξως να ακούγεται στην ταινία ούτε μια γαλλική λέξη. Ο Ρόναλντ Χάργουντ έλαβε το Όσκαρ διασκευασμένου σεναρίου (μιας και παρουσιάζει την πραγματική ζωή του πιανίστα Βλαντισλάβ Σπίλμαν όπως καταγράφηκε στην αυτοβιογραφία του). Ο Έντριαν Μπρόντυ έλαβε το βραβείο Α’ Ανδρικού Ρόλου μετά την εξαιρετική του ερμηνεία στον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Ίσως η κορυφαία σκηνή της ταινίας είναι η στιγμή που ο καταπονημένος Σπίλμαν παίζει στο πιάνο, σε ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο, μουσική σε Γερμανό αξιωματικό και μπορούμε να νιώσουμε και να διακρίνουμε την ανθρωπιά που είναι κρυμμένη πίσω από το άσχημο μανδύα του ναζισμού. Ο σκηνοθέτης μαεστρικά δείχνει την φρίκη. Καταστάσεις, πρόσωπα, συναισθήματα και αντιδράσεις μέσα από μια εξαιρετική σκηνοθετική αφήγηση. Ταινία που σέβεται τον άνθρωπο και την ζωή, κάτι που ποτέ δεν έκανε και δεν θα κάνει ο φασισμός.

Ο Γιος του Σαούλ (του Nemes László, 2015)

Η φρίκη σε όλο της το μεγαλείο. Αντιφασιστική και αντιναζιστική ταινία, βραβευμένη με Όσκαρ και Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Ο Σαούλ είναι Ουγγροεβραίος κρατούμενος στο Άουσβιτς και είναι υποχρεωμένος να εργάζεται βοηθώντας την αποκομιδή των πτωμάτων από τους θαλάμους αερίων (ομάδα Sonderkommando). Ίσως το χειρότερο πόστο. Ίσως η πιο απάνθρωπη και ψυχολογικά άρρωστη ομάδα που έκαναν οι ναζί ποτέ.

Ο τρόπος που ακολουθεί η κάμερα τον πρωταγωνιστή και οι γροθιές που μας δίνει συνεχώς στο στομάχι είναι ασύλληπτα. Τα κοντινά και σκοτεινά πλάνα δείχνουν μόνο πρόσωπα, χώμα και κάγκελα. Δεν βλέπουμε ουρανό, μόνο μαυρίλα και σαπίλα. Τον Σαούλ δεν υποδύεται ένας ηθοποιός, αλλά ένας ποιητής, ο Γκέζα Ρέρινγκ και καταφέρνει να αποδώσει μια απίθανη ένταση και ένα βλέμμα που μας κομπιάζει. Δεν είναι απλά μια ταινία, είναι ένα βίωμα για να καταλάβουμε πόσο λάθος και άρρωστος είναι ο φασισμός.

Πηγή: rocking.gr