Sonic Youth: Το τέλος… (Σάο Πάολο, Βραζιλία, 14/11/2011). Tης Kim Gordon (video)

Όταν βγήκαμε στη σκηνή για την τελευταία μας συναυλία, η βραδιά αφορούσε μόνο τα αγόρια. Εμφανισιακά, λίγο πολύ όλα έμοιαζαν πάνω κάτω όπως έμοιαζαν τα τελευταία τριάντα χρόνια. Το μέσα τους, ωστόσο, ήταν διαφορετική ιστορία.

Tης Kim Gordon*. Μετάφραση: Γιάννης Καστανάρας

Ο Θέρστον χτύπησε δυο φορές στον ώμο τον Μαρκ Ίμπολντ, τον μπασίστα μας, και διέσχισε με δρασκελιές τη σκηνή έχοντας πίσω του τον Λι Ρανάλντο, τον κιθαρίστα μας, με τον Στιβ Σέλεϊ, τον ντράμερ μας, να τους ακολουθεί. Η χειρονομία του Θέρστον μου φάνηκε πολύ ψεύτικη, παιδιάστικη, σαν μια ψευδαίσθηση. Ο Θέρστον έχει πολλούς γνωστούς αλλά ποτέ δεν είχε κουβεντιάσει κάτι προσωπικό με τους ελάχιστους άνδρες φίλους του ούτε ήταν από τους τύπους που χτυπούν τον άλλο στον ώμο φιλικά. Με τη χειρονομία αυτή ήταν σαν να φώναζε, Επέστρεψα. Είμαι ελεύθερος. Είμαι σόλο.

Εγώ βγήκα τελευταία, φροντίζοντας να κρατήσω κάποια απόσταση από τον Θέρστον. Αισθανόμουν εξαντλημένη και ταυτόχρονα στην τσίτα. Ο Στιβ κάθισε πίσω από τα τύμπανα σαν μπαμπάς πίσω από ένα γραφείο. Οι υπόλοιποι οπλιστήκαμε με τα όργανά μας σαν ένα τάγμα, σαν ένας στρατός που το μόνο που ήθελε ήταν να σταματήσει ο βομβαρδισμός.

Έβρεχε καρεκλοπόδαρα. Η βροχή στη Νότια Αμερική είναι όπως η βροχή παντού και σου προκαλεί την ίδια αίσθηση.

Λένε πως όταν ένας γάμος τελειώνει, εκείνα τα μικρά πράγματα που στην ουσία δεν είχες προσέξει ποτέ μέχρι τότε, ανοίγουν τον εγκέφαλό σου στα δυο. Για μένα αυτό ίσχυε όλη την εβδομάδα, κάθε φορά που ο Θέρστον βρισκόταν κοντά μου. Μπορεί κι εκείνος να αισθανόταν το ίδιο ή μπορεί το μυαλό του να ταξίδευε αλλού. Για να πω την αλήθεια, δεν ήθελα να ξέρω. Πριν ανέβουμε στη σκηνή έστελνε συνεχώς μηνύματα και βημάτιζε γύρω μας σαν μανιοκαταθλιπτικό παιδί που αισθάνεται ενοχές.

Έπειτα από τριάντα χρόνια, η αποψινή ήταν η τελευταία συναυλία των Sonic Youth. Το Φεστιβάλ Μουσικής και Τεχνών του SWU («Starts With You») γινόταν στο Ίτου, λίγο πιο έξω από το Σάο Πάολο της Βραζιλίας, πέντε χιλιάδες μίλια από το σπίτι μας στη Νέα Αγγλία. Ήταν μια τριήμερη εκδήλωση που μεταδιδόταν από την λατινοαμερικανική τηλεόραση και διαδικτυακά, με χορηγούς δυο μεγάλες πολυεθνικές, την Κόκα Κόλα και τη Χάινεκεν. Τα πρώτα ονόματα ήταν οι Faith No More, o Kanye West, οι Black Eyed Peas, o Peter Gabriel, οι Stone Temple Pilots, ο Snoop Dogg, οι Soundgarden – τέτοιοι άνθρωποι. Ήμασταν μάλλον το μικρότερο όνομα στην αφίσα.

Ήταν ένα παράξενο μέρος για να τελειώσουν όλα. Με τα χρόνια είχαμε παίξει σε πολλά ροκ φεστιβάλ. Η μπάντα το θεωρούσε αναγκαίο κακό, αν και το ενδεχόμενο να χάσεις το σάουντσεκ επίσης τα έκανε κάπως συναρπαστικά. Φεστιβάλ σημαίνει τροχόσπιτα και σκηνές, παντού διάσπαρτα είδη εξοπλισμού και καλώδια, άθλιες τουαλέτες, ενώ μερικές φορές συναντάς μουσικούς που σου αρέσουν προσωπικά ή επαγγελματικά αλλά δεν βρίσκεις ποτέ την ευκαιρία να τους γνωρίσεις ή να κουβεντιάσεις μαζί τους. Ο εξοπλισμός μπορεί να χαλάσει, οι καθυστερήσεις είναι μέσα στο πρόγραμμα, και ο καιρός είναι απρόβλεπτος. Κάποιες φορές δεν ακούς τα μόνιτορ αλλά συνεχίζεις τις προσπάθειες να μεταφέρεις τη μουσική σε μια ανθρωποθάλασσα.

Φεστιβάλ σημαίνει επίσης περιορισμένος χρόνος εμφάνισης. Απόψε θα τελειώναμε με εβδομήντα λεπτά αδρεναλίνης, όπως είχαμε κάνει τις τελευταίες μέρες σε φεστιβάλ στο Περού, στην Ουρουγουάη, στο Μπουένος Άιρες και στη Χιλή.

Αυτό που διέφερε από προηγούμενες περιοδείες και φεστιβάλ ήταν ότι δεν μιλιόμασαν με τον Θέρστον. Όλη την εβδομάδα το πολύ να είχαμε ανταλλάξει δεκαπέντε κουβέντες. Έπειτα από είκοσι επτά χρόνια γάμου η φάση ανάμεσά μας είχε καταρρεύσει. Τον Αύγουστο του είχα ζητήσει να φύγει από στο σπίτι μας στη Μασαχουσέτη και το είχε κάνει. Νοίκιαζε ένα διαμέρισμα ενάμιση χιλιόμετρο μακριά και συνέχιζε να πηγαινοέρχεται στη Νέα Υόρκη.

Το ζευγάρι που όλοι θεωρούσαν χρυσό και φυσιολογικό και αιωνίως άφθαρτο, που έδινε σε νεότερους μουσικούς την ελπίδα ότι μπορούσαν να αντεπεξέλθουν στον τρελό κόσμο του ροκ εντ ρολ, ήταν πλέον άλλο ένα κλισέ μιας αποτυχημένης σχέσης μεσήλικων – η κρίση της μέσης ηλικίας ενός άνδρα, μια άλλη γυναίκα, μια διπλή ζωή.

Ο Θέρστον υποκρίθηκε τον έκπληκτο όταν ο τεχνικός του έδωσε την κιθάρα. Στα πενήντα τρία του ήταν ακόμα εκείνο το εικοσιδιάχρονο δασύτριχο και κοκαλιάρικο παιδί από το Κονέκτικατ που είχα γνωρίσει σε ένα κλαμπ στο κέντρο της Νέας Υόρκης όταν εγώ ήμουν είκοσι επτά. Αργότερα μου είπε ότι του άρεσαν τα γυαλιά ηλίου που ήταν στερεωμένα πάνω στα κανονικά μου. Φορώντας παλιομοδίτικα Πούμα και με το άσπρο του πουκάμισο μισοχωμένο μέσα στο τζιν του, έμοιαζε σαν παιδί σε κάποιο διόραμα, ένας δεκαεπτάχρονος που δεν ήθελε να τον βλέπουν παρέα με τη μητέρα του αλλά ούτε και με κάποια άλλη γυναίκα. Είχε τα χείλη του Μικ Τζάγκερ και μακριά χέρια και κανιά σαν να μην ήξερε τι να τα κάνει, κι εκείνη την ανησυχία που βλέπεις στους ψηλούς ανθρώπους όταν φοβούνται ότι μπορεί να πλακώσουν τον άλλον με το βάρος τους. Τα μακριά καστανά μαλλιά του έκρυβαν το πρόσωπό του δείχνοντας ότι μάλλον έτσι του άρεσε.

Εκείνη την εβδομάδα ήταν σαν να είχε γυρίσει πίσω τον χρόνο σβήνοντας τριάντα χρόνια μαζί μου. Για εκείνον η «ζωή μας» είχε γίνει η «ζωή μου». Ήταν ξανά ένας έφηβος χαμένος ξανά στις φαντασιώσεις του και η πόζα του ροκ σταρ που επιδείκνυε πάνω στη σκηνή διαπέρασε την επιδερμίδα μου.

Για τους Sonic Youth η δημοκρατία ανέκαθεν ήταν το παν αλλά καθένας είχε τον ρόλο του. Πήρα τη θέση μου στο κέντρο της σκηνής. Δεν είχε αρχίσει ακριβώς έτσι ούτε είμαι βέβαιη πότε άλλαξε. Ήταν μια χορογραφία που πήγαινε είκοσι χρόνια πίσω, όταν οι Sonic Youth υπέγραψαν με την Geffen Records. Τότε ήταν που μάθαμε ότι για τις μεγάλες και τρανές εταιρείες ναι μεν η μουσική έχει σημασία, αλλά η εμφάνιση της κοπέλας παίζει τον ρόλο της. Η κοπέλα στήνεται στη σκηνή, απορροφά όλα τα ανδρικά βλέμματα και, αναλόγως ποια είναι, βλεφαρίζει κι εκείνη το ακροατήριο.

Επειδή η μουσική μας μπορεί να γίνει αλλόκοτη και κακόφωνη, η μπάντα μπορεί να πουλάει πιο εύκολα έχοντας εμένα στο κέντρο. «Κοιτάξτε, είναι κορίτσι, φοράει φουστάνι, κι είναι μ’ εκείνους τους τύπους, οπότε πρέπει να είναι καλή φάση!» Εμείς όμως σαν ανεξάρτητη μπάντα το βλέπαμε αλλιώς κι έτσι ανέκαθεν είχα τον νου μου να μην πολυβγαίνω μπροστά.

Με δυσκολία κρατήθηκα στη διάρκεια του «Brave Men Run», του πρώτου τραγουδιού. Κάποια στιγμή η φωνή μου βράχνιασε θαρρείς και έξυνε τον ίδιο της τον πυθμένα και τότε ο πυθμένας κατέρρευσε. Ήταν ένα πολύ παλιό τραγούδι μας από το άλμπουμ Bad Moon Rising. Είχα γράψει τους στίχους στην Έλντριτζ Στριτ της Νέας Υόρκης, στο διαμέρισμα μιας λαϊκής πολυκατοικίας όπου έμενα τότε με τον Θέρστον.

Το συγκεκριμένο τραγούδι πάντα μου φέρνει στον νου τις γυναίκες στην οικογένεια της μητέρας μου που διέσχιζαν με δυσκολία τον Παναμά για να φτάσουν στην Καλιφόρνια, και τη γιαγιά μου που στη διάρκεια της Οικονομικής Ύφεσης μεγάλωνε μόνη της τα παιδιά της χωρίς κανένα εισόδημα.

Οι στίχοι του τραγουδιού μου θύμιζαν πώς είχα περάσει στη μουσική μου τις επιρροές μου από την τέχνη. Είχα δανειστεί τον τίτλο από έναν πίνακα του Εντ Ρούσκα που απεικονίζει ένα ιστιοφόρο να στρίβει μέσα από τα κύματα και τους αφρούς.

Αυτό όμως συνέβη πριν από τρεις δεκαετίες. Απόψε, ο Θέρστον κι εγώ δεν κοιταχτήκαμε ούτε μια φορά και μόλις τελείωσε το τραγούδι γύρισα την πλάτη μου για να κρύψω το πρόσωπό μου από το ακροατήριο ή από την μπάντα, αλλά ήταν μάταιο. Μια από τις δυο δωδεκάμετρες βιντεο-οθόνες της σκηνής μετέδιδε κάθε μου κίνηση και λέξη.

Για τους όποιους λόγους –από συμπάθεια ή λύπη, ή εξαιτίας των δημοσιευμάτων για τον Θέρστον και τον χωρισμό μας που μας ακολουθούσαν όπου πηγαίναμε στα ισπανικά, στα πορτογαλικά και στα αγγλικά– το νοτιοαμερικανικό ακροατήριο μας υποδέχτηκε πολύ θερμά. Το αποψινό πλήθος απλωνόταν μπροστά μας, θολό κάτω από τα μαύρα σύννεφα που κύκλωναν το στάδιο – χιλιάδες μουσκεμένα παιδιά με βρεγμένα μαλλιά, εξώπλατα, κοντομάνικα, χέρια υψωμένα που κρατούσαν κινητά και κοπέλες πάνω στους ώμους μελαψών αγοριών.

Η κακοκαιρία μα είχε ακολουθήσει σε όλη τη Νότια Αμερική, από τη Λίμα μέχρι την Ουρουγουάη, τη Χιλή και τώρα το Σάο Πάολο – ένας σαχλός καθρέφτης που πρόβαλε την αποξένωση ανάμεσα στον Θέρστον κι εμένα. Οι σκηνές στα φεστιβάλ έμοιαζαν με μουσικές παραλλαγές οικιακών εικόνων – ένα καθιστικό, μια κουζίνα ή μια τραπεζαρία, όπου ο σύζυγος και η σύζυγος προσπερνούν ο ένας τον άλλο το πρωί και ο καθένας φτιάχνει τον δικό του καφέ αγνοώντας τον άλλον ή κάθε είδος κοινής ιστορίας μέσα στο δωμάτιο.

Μετά από απόψε οι Sonic Youth θα αποτελούσαν παρελθόν. Η ζωή μας σαν ζευγάρι και σαν οικογένεια είχε ήδη τελειώσει. Είχαμε ακόμα το διαμέρισμα στη Νέα Υόρκη –αν και όχι για πολύ– και εγώ θα συνέχιζα να ζω με την κόρη μας, την Κόκο, στο σπίτι μας στη δυτική Μασαχουσέτη που είχαμε αγοράσει το 1999 από ένα σχολείο της περιοχής.

«Γεια σας!» φώναξε εγκάρδια ο Θέρστον στο πλήθος πριν το συγκρότημα εξαπολύσει το «Death Valley ’69». Δυο βραδιές νωρίτερα στην Ουρουγουάη, ο Θέρσον κι εγώ είχαμε τραγουδήσει ντουέτο άλλο ένα από τα πρώτα μας τραγούδια, το «Cotton Crown». Οι στίχοι του μιλούσαν για έρωτα και μυστήριο και χημεία και όνειρα και συγκατοίκηση. Συγκεκριμένα, ήταν μια ωδή στη Νέα Υόρκη. Στην Ουρουγουάη ήμουν πολύ αναστατωμένη για να το τραγουδήσω και ο Θέρστον αναγκάστηκε να το τελειώσει μόνος του.

Ωστόσο στο «Death Valley» θα τα έβγαζα πέρα. Ο Λι, ο Θέρστον κι εγώ, κι έπειτα μόνο οι δυο μας, σταθήκαμε μπροστά στο μικρόφωνο. Ο μελλοντικός πρώην άνδρας μου κι εγώ κοιτάξαμε τη μάζα από τα κεφάλια των μουσκεμένων Βραζιλιάνων που κουνιόντουσαν, προφέροντας μαζί τους παλιούς στίχους και για μένα αυτό ήταν ένα στακάτο σάουντρακ σουρεαλιστικής ωμής ενέργειας, οργής και πόνου: Hit it. Hit it. Hit it.

Δεν νομίζω να έχω ξανανιώσει τόσο μόνη στη ζωή μου.

«Brave Men Run», «Death Valley ’69», «Sacred Trickster», «Calming Τhe Snake», «Mote», «Cross the Breeze», «Schizophrenia», «Drunken Butterfly», «Starfield Road», «Flower», «Sugar Kane», και κλείσιμο με το «Teen Age Riot». Η λίστα με τα τραγούδια για το Σάο Πάολο περιλάμβανε τραγούδια από όταν είχαμε ξεκινήσει, στίχους που είχα γράψει μαζί με τον Θέρστον ή καθένας μόνος του, τραγούδια που έπιαναν τους Sonic Youth από τα Eighties και τα Nineties μέχρι τα πιο πρόσφατα άλμπουμ μας.

Η λίστα των κομματιών μπορεί να έμοιαζε σαν συλλογή με τα καλύτερα, αλλά την είχαμε σκεφτεί πολύ διεξοδικά. Στη διάρκεια της πρόβας και όλη εκείνη την εβδομάδα θυμάμαι τον Θέρστον να εκδηλώνει τη διάθεσή του λέγοντας στην μπάντα ότι δεν ήθελε να παίξει το τάδε ή το δείνα τραγούδι των Sonic Youth. Τελικά κατάλαβα ότι κάποια κομμάτια που ήθελε να αφήσουμε έξω ήταν για εκείνη.

Μπορούσαμε να έχουμε ακυρώσει την περιοδεία αλλά είχαμε υπογράψει συμβόλαιο. Οι μπάντες βιοπορίζονται από τις εμφανίσεις τους και όλοι είχαμε οικογένειες και απλήρωτους λογαριασμούς, ενώ στην περίπτωση εμένα και του Θέρστον είχαμε να σκεφτούμε τα δίδακτρα του κολεγίου της Κόκο. Ταυτόχρονα, δεν ήμουν βέβαιη πώς θα φαινόταν αν έπαιζα σε εκείνες τις συναυλίες. Δεν ήθελα να φαντάζεται ο κόσμος πως οτιδήποτε είχε συμβεί ανάμεσα στον Θέρστον και σε εμένα, εγώ έπαιζα το ρόλο της γυναίκας που στέκεται στο πλευρό του άντρα της. Και έξω από τον στενό κύκλο μας κανείς δεν ήξερε τι είχε συμβεί[…]

[…] Κάποιος μου είπε ότι ολόκληρη η συναυλία στο Σάο Πάολο είναι Online, αλλά δεν την είδα ποτέ ούτε και θέλω.

Σε όλη τη διάρκεια εκείνης της συναυλίας με θυμάμαι να αναρωτιέμαι τι εισέπραττε το κοινό ή τι σκεφτόταν για αυτή την ωμή, αλλόκοτη πορνογραφία αποξένωσης και απόστασης. Πολύ πιθανόν αυτό που έβλεπε εκείνο και αυτό που έβλεπα εγώ ήταν μάλλον δυο διαφορετικά πράγματα.

Στη διάρκεια του «Sugar Kane», του προτελευταίου τραγουδιού, μια καταγάλανη υδρόγειος εμφανίστηκε στην οθόνη πίσω από την μπάντα. Γύριζε βασανιστικά αργά, σαν να ήθελε να μεταδώσει την αδιαφορία του κόσμου στην ίδια του την περιστροφή. Όλα συνεχίζονται, έλεγε η υδρόγειος, αφού οι πάγοι λιώνουν, και οι φωτεινοί σηματοδότες αλλάζουν ακόμα κι όταν δεν υπάρχουν αυτοκίνητα, και το χορτάρι ξεφυτρώνει μέσα από ρωγμές στο πεζοδρόμιο, και τα πράγματα γεννιούνται και τα πράγματα φεύγουν μακριά.

Όταν τελείωσε το τραγούδι ο Θέρστον ευχαρίστησε το ακροατήριο. «Ανυπομονώ να σας ξαναδώ», είπε.

Η μπάντα έκλεισε με το «Teenage Riot» από το άλμπουμ μας Daydream Nation. Τραγούδησα με το ζόρι τους πρώτους στίχους, «Spirit Desire. Face me. Spirit desire. We Will Fall. Miss me. Don’t Dismiss Me».

Ο γάμος είναι μια μακρά συνομιλία, είπε κάποιος κάποτε, και το ίδιο μπορεί να είναι η ζωή ενός συγκροτήματος. Μερικά λεπτά αργότερα και τα δυο είχαν τελειώσει.

Στα παρασκήνια, ως συνήθως, κανείς δεν είπε ότι αυτή ήταν η τελευταία μας συναυλία, αν δηλαδή ειπώθηκε κάτι. Ούτως ή άλλως όλοι μας –o Λι, ο Στιβ, o Μαρκ, οι τεχνικοί μας– ζούσαμε σε διαφορετικές πόλεις και πολιτείες. Ήμουν τόσο στενοχωρημένη που φοβόμουν ότι θα ξεσπούσα σε κλάματα αποχαιρετώντας τους, αν και το ήθελα. Έπειτα καθένας πήρε το δρόμο του κι εγώ γύρισα σπίτι.

Ο Θέρστον είχε ήδη ανακοινώσει μερικές σόλο συναυλίες που θα άρχιζαν τον Ιανουάριο. Θα ταξίδευε στην Ευρώπη και πάλι πίσω στην Ανατολική Ακτή. Ο Λι Ρανάλντο σχεδίαζε να κυκλοφορήσει το σόλο του άλμπουμ. Ο Στιβ Σέλεϊ έπαιζε συνεχώς με τους Disappears από το Σικάγο. Εγώ θα έδινα μερικές συναυλίες με τον φίλο μου και συνεργάτη Μπιλ Νέις και ετοίμαζα ένα έργο για μια προσεχή έκθεση στο Βερολίνο. Αλλά κυρίως θα ήμουν σπίτι με την Κόκο για να τη βοηθήσω στην τελευταία χρονιά της στο σχολείο και στη διαδικασία της αίτησης για το κολέγιο. Την άνοιξη ο Θέρστον κι εγώ είχαμε βγάλει προς πώληση το διαμέρισμά μας στην οδό Λαφαγιέτ στη Νέα Υόρκη που τελικά πουλήθηκε έξι μήνες αργότερα. Πέρα από αυτό, όπως έλεγε και το δελτίο τύπου της εταιρείας, οι Sonic Youth δεν είχαν μελλοντικά σχέδια…

* Η μετάφραση έγινε από το βιβλίο της Kim Gordon, Girl In A Band (Day Street Books, 2015)

Ακολουθεί βίντεο από LIVE των Sonic Youth με την Kim να οργιάζει φωνητικά πάνω στην σκηνή. Απολαύστε την…!!!