Brian Eno: Ήθελα να ακούσω μουσική που δεν υπήρχε ακόμα…

Πρωτοπόρος της Ambient, παραγωγός, Glam Rocker, καλλιτέχνης πολυμέσων, υπέρμαχος του Worldbeat και… μη-μουσικός, όπως ο ίδιος περιγράφει τον εαυτό του, ο Brian Peter George St. John le Baptiste de la Salle Eno γεννήθηκε στο Woodbridge της Αγγλίας στις 15 Μαΐου 1948.

Η θητεία του σε μια καλλιτεχνική σχολή τον έφερε σε επαφή με σύγχρονους συνθέτες όπως ο John Tilbuty και ο Cornelius Cardew καθώς και με μινιμαλιστές όπως ο John Cage, o LaMonte Young και ο Tery Riley. Πρωταγωνίστησε στα πρώτα βήματα των Roxy Music πριν εγκαταλείψει το συγκρότημα για να εμβαθύνει στη μελέτη του ήχου μέσα από μια σειρά καθοριστικών ατμοσφαιρικών μουσικών δημιουργιών, επηρεάζοντας άπειρους καλλιτέχνες. Υποστηρικτής του Εργατικού Κόμματος και συμπαραστάτης στον αγώνα των Παλαιστινίων ενάντια στο ισραηλινό απαρτχάιντ, ο Eno έχει να πει πολλά και διάφορα περί μουσικής, φιλοσοφίας, τέχνης και θρησκείας.

Κάποια από αυτά συγκεντρώνονται στο ακόλουθο “αυτιστικό” πόνημα.

– Αυτό που με ενδιαφέρει όταν γράφω μουσική είναι να δημιουργώ κάτι που δεν υπάρχει και που θα μου άρεσε να το ακούω. Ήθελα να ακούσω μουσική που δεν υπήρχε ακόμα, συνδυάζοντας πράγματα, τα οποία υποδήλωναν κάτι καινούργιο αλλά ακόμα ανύπαρκτο…

– Υπάρχει στον κόσμο μια ολόκληρη φουρνιά ανθρώπων που δεν πιστεύουν ότι η πολύπλοκη φύση του σύμπαντος είναι δυνατή χωρίς να προϋποθέτει την ύπαρξη ενός θεού, αλλά εγώ μπορώ να αποδείξω το αντίθετο. Δεν είναι ανάγκη να ασχοληθείς ιδιαίτερα με αυτό για να διαπιστώσεις ότι η πολυπλοκότητα πηγάζει από την απλότητα – και αυτή είναι η σπουδαιότερη θέση του Δαρβίνου. Το σημαντικότερο που προκύπτει από τον Δαρβίνο, τον σπουδαίο αυτόν επιστήμονα, είναι η απόδειξή του ότι η ιστορία της εξέλιξης είναι η πρόοδος από το απλό στο πολύπλοκο. Και αυτό σίγουρα είναι εντελώς αντίθετο από εκείνο που πιστεύουν οι θρησκευόμενοι – ότι ο Θεός είναι το πιο πολύπλοκο πράγμα και ως εκ τούτου ο Θεός μπορεί να δημιουργήσει λιγότερο σύνθετα πράγματα. Αυτό μάλλον δεν ισχύει. Νομίζω ότι μέσα σε οκτώμιση λεπτά θα μπορούσα να πείσω τον καθένα που πιστεύει στη Δημιουργία ότι κάνει πέρα για πέρα λάθος…

– Όταν οι κυβερνήσεις βασίζονται ολοένα και περισσότερο σε πρακτορεία εκλεπτυσμένων δημοσίων σχέσεων, ο δημόσιoς διάλογος εξαφανίζεται και αντικαθίσταται από την ανταγωνιστική προπαγάνδα με όλες τις συνακόλουθες απάτες.  Η διαφήμιση δεν έχει να κάνει με την αλήθεια, την αμεροληψία ή τη λογική, αλλά με την κινητοποίηση βαθύτερων και πιο αρχέγονων στρωμάτων της ανθρώπινης σκέψης…

– Παραδέχομαι ότι είμαι ερασιτέχνης. Μόνο στην Αγγλία ο ερασιτεχνισμός θεωρείται κάτι κακό. Σε άλλες χώρες αποκαλείται διεπιστημονική έρευνα…

– Όταν άρχισα να ασχολούμαι με την Ambient μουσική, η ιδέα μου ήταν να κάνω μουσική που έμοιαζε περισσότερο με ζωγραφική…

– Το μαγείρεμα είναι μια ευκαιρία για να ακούς ραδιόφωνο…

– Έχω σταθεί αρκετά τυχερός με τα όνειρα. Συχνά ξυπνάω μέσα στη νύχτα με κάποια φράση ή με ολόκληρο κομμάτι στο μυαλό μου…

– Τα συναισθήματα είναι πιο επικίνδυνα από τις ιδέες επειδή δεν υπόκεινται σε ορθολογική αξιολόγηση. Αναπτύσσονται ήσυχα, εξαπλώνονται υπόγεια και ξεσπούν ξαφνικά παντού…

– Το πιο έξυπνο στον κόσμο της τέχνης είναι να έχεις μια καλή ιδέα και να μην έχεις άλλη…

– Μόλις άρχισα να ασχολούμαι με την παραγωγική μουσική στη δεκαετία του ’70, φλέρταρα με την ιδέα να κάνω μουσική που να μην τελειώνει ποτέ – όχι όπως στο δίσκο που τον βάζεις, παίζει για λίγο και μετά τελειώνει…

– Πολλοί φίλοι μου είναι επιστήμονες και είναι πολύ εύκολο να δεις τι κάνουν οι επιστήμονες. Παρατηρούν πράγματα, ανακαλύπτουν τη λειτουργία τους και με αυτό τον τρόπο μας δίνουν τη δυνατότητα να ελέγχουμε καλύτερα τον κόσμο. Αυτή ακριβώς είναι η σημασία της επιστήμης και της τεχνολογίας. Πέρα από την ευχαρίστηση του να καταλαβαίνεις πώς λειτουργούν τα πράγματα, υπάρχει το συνεκτιμώμενο αποτέλεσμα σε αυτό που κάνουν.

Επομένως, ανέκαθεν αναρωτιόμουν: “Ποιο είναι το αποτέλεσμα της τέχνης; Εντάξει, λέμε ότι μας αρέσει, αλλά γιατί μας αρέσει; Γιατί ασχολούμαστε με αυτήν; Τι είναι αυτό που μας κάνει να μας αρέσει το ένα μέρος από νότες και όχι το άλλο; Για ποιο λόγο να ενδιαφερόμαστε για τις νότες; Γιατί να ασχολούμαστε μαζί τους; Δεν μπορείς να τις φας, δεν σε βοηθούν να βγάλεις μαλλιά, δεν προσφέρουν τίποτα το προφανές. Μου κάνει εντύπωση που όλο αυτό το θέμα είναι ακόμα αδιερεύνητο. Κι αυτό είναι το ερώτημα που με κρατάει ζωντανό και διαβάζω γι΄αυτό τα τελευταία πενήντα χρόνια…

– Νομίζω ότι οι δίσκοι ήταν απλώς μια μικρή φούσκα μέσα στο χρόνο και ότι εκείνοι που κέρδισαν ψωμάκι από αυτούς για ένα διάστηκα στάθηκαν τυχεροί. Ποτέ δεν κατάλαβα το λόγο για τον οποίο κάποιος θα πρέπει να κερδίζει ένα σωρό χρήματα πουλώντας δίσκους.

Ήξερα ότι αργά ή γρήγορα αυτό θα τελείωνε. Δεν θα μπορούσε να έχει διάρκεια. Προσωπικά, δεν μου καίγεται καρφί και μου αρέσει έτσι όπως εξελίσσεται η κατάσταση. Η εποχή του δίσκου ήταν μόνο μια στιγμή. Ήταν σαν να είχες κάποια πηγή που σε προμήθευε με λίπος φάλαινας στη δεκαετία του 1840, το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν καύσιμη ύλη. Πριν εμφανιστεί το φωταέριο, αν εμπορευόσουν λίπος φάλαινας ήσουν ο πλουσιότερος άνθρωπος στη Γη. Μόλις όμως εμφανίστηκε το φωταέριο, ξέμεινες με το λίπος σου. Λυπάμαι παιδιά, αλλά η ιστορία προχωράει. Η ηχογραφημένη μουσική αντιστοιχεί στο λίπος της φάλαινας. Τελικά, κάτι θα την αντικαταστήσει…

– Είτε πιστεύεις ότι οι άνθρωποι αντιδρούν στην εξουσία είτε ότι αντιδρούν στην καλοσύνη και τη συνεργασία. Προφανώς, εγώ ανήκω στο δεύτερο στρατόπεδο. Νομίζω ότι οι άνθρωποι ανταποκρίνονται καλύτερα στην ανταμοιβή παρά στην τιμωρία…

– Δεν ζω καθόλου στο παρελθόν. Πάντα θέλω να κάνω κάτι καινούργιο. Συνέχεια προσπαθώ να ξεχνώ και να διώχνω πράγματα από το μυαλό μου…

– Τα ανθρώπινα όντα προσανατολίζονται σε δυο πράγματα. Το ένα είναι προς την επιθυμία να συμμετέχουν σε έναν προβλέψιμο κόσμο και το άλλο προς τη γνώση ότι ο κόσμος δεν είναι προβλέψιμος και ότι συνεχώς αλλάζει με ένα ασυνήθιστο τρόπο…

– Μερικές φορές ακούω πράγματα που είχα γράψει παλιότερα και σκέφτομαι ότι δεν θυμάμαι να είμαι εγώ ο άνθρωπος που τα έχει γράψει…

– Η πρωτοποριακή μουσική είναι ένα είδος διερευνητικής μουσικής. Χαίρεσαι επειδή κάποιος τη συνέθεσε χωρίς αυτό δεν σημαίνει ότι σώνει και καλά θέλεις να την ακούσεις…

– Οι στίχοι μου προέρχονται από διάφορες ιδιόμορφες διαδικασίες. Είναι πολύ τυχαίοι και μοιάζουν με αυτόματη γραφή.

– Ένας τρόπος για να κάνεις καινούργια μουσική είναι να κοιτάζεις το παρελθόν από το μέλλον και να φαντάζεσαι μουσική που θα μπορούσε να έχει υπάρξει αλλά δεν υπήρξε. Όπως η Jazz της Ανατολικής Αφρικής η οποία, στο βαθμό που γνωρίζω, δεν υπάρχει…

– Θα βρεθούμε σε έναν κόσμο απίστευτα ραγδαίων αλλαγών. Αυτή τη στιγμή επιταχύνει και θα συνεχίσει να το κάνει. Κι εμείς πρέπει κατά κάποιον τρόπο να διατηρήσουμε τη λογική μας. Τι θα κάνουμε τότε; Νομίζω ότι θα ασχοληθούμε ακόμα περισσότερο με τη μουσική…

– Στις αρχές του εικοστού αιώνα η φιλοδοξία των μεγάλων ζωγράφων ήταν να ζωγραφίζουν πίνακες που να μοιάζουν με μουσική, επειδή τότε θεωρούσαν τη μουσική ως την ευγενέστερη τέχνη…

– Ήθελα να ξεφορτωθώ το στοιχείο εκείνο που θεωρούσαν ουσιαστικό την POP μουσική: τη φωνή…

– Σχεδιάζω τους στίχους εμπειρικά όπως τη μουσική μου. Δεν τους φτιάχνω για να πω κάτι σημαντικό…

– Όταν φτιάξαμε τους Roxy Music, το Rock And Roll ήταν ήδη δεκαπέντε χρόνων. Και σε εκείνο το διάστημα είχες όλο το Doo-Wop, τον Elvis, τη σκηνή του Λίβερπουλ, την ψυχεδέλεια, τον Frank Zappa, τον Captain Beefheart, αυτή την απίστευτη συμπύκνωση όλου αυτού του υλικού. Η ιστορία της μουσικής ήταν ήδη πολύ σημαντική ώστε να αντλήσεις επιρροές…

– Το αιώνιο πρόβλημα του ανθρώπου είναι πώς να οργανώσει τις ώρες που δεν κοιμάται…

– Ασφαλώς, όπως όλοι έτσι κι εγώ επαναλαμβάνομαι συνεχώς, αλλά συνήθως δεν καταλαβαίνω ότι το κάνω…

– Όταν χάνεις την πτήση σου ή το τρένο βρίσκεσαι αντιμέτωπος με χρόνο που δεν περίμενες να σου περισεύει. Μου  αρέσει να το σκέφτομαι σαν δώρο. Μερικές φορές ο ύπνος είναι μια επιλογή. Συχνά όμως αφήνω τις σκέψεις μου να κυλήσουν ελεύθερα. Κάπου κάπου, όλο και κάτι προκύπτει από αυτές τις στιγμές χαλάρωσης…

– Η αρχική ιδέα της Ambient μουσικής ήταν η προσπάθεια να δώσεις στον ακροατή την ευκαιρία να μην κάνει τίποτα για ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Το αστείο είναι ότι η ιδέα ξεκίνησε από τη Γερμανία – από το αεροδρόμιο της Κολωνίας. Είχα μόλις επιστρέψει από το στούντιο του Conny Plank και έφευγα για το Λονδίνο. Θυμάμαι ότι ήταν ένα κυριακάτικο πρωινό και είχα κάμποση ώρα να σκοτώσω στο αεροδρόμιο, το οποίο σχεδίασε ι ο Paul Schneider-Esleben, ο πατέρας του Florian Schneider των Kraftwerk.

Ένα όμορφο κτήριο που τότε ήταν σχετικά καινούργιο. Έτσι λοιπόν καθόμουν στο αεροδρόμιο εκείνο το όμορφο κυριακάτικο πρωινό, σχεδόν μόνος μου, και το μόνο πράγμα που μπορούσα να σκεφτώ ήταν: τι φανταστικό μέρος για να βρίσκεται κανείς! Όλα ήταν τόσο μοντέρνα εκτός από… εκείνη τη φριχτή μουσική που ακουγόταν….

– Έχω το αδιαφιλονίκητο ταλέντο να πείθω ανθρώπους να δοκιμάζουν κάτι καινούργιο. Είμαι πολύ καλός πωλητής. Όταν βρίσκομαι σε φόρμα μπορώ να πουλήσω οτιδήποτε…

– Συμμετέχω σε μια εκκλησιαστική χορωδία. Ξέρουν ότι είμαι άθεος, αλλά είναι πολύ ανεκτικοί…

– Είμαι πολύ ισχυρογνώμων…

– Μερικές  φορές αντιλαμβάνεσαι ότι υπάρχει μια κατηγορία ανθρώπινης εμπειρίας που δεν έχει προσδιοριστεί ακόμα αλλά όλοι τη γνωρίζουν. Τότε είναι που επινοώ έναν όρο για να την περιγράψω.

– Άνθρωποι σαν τον Frank Zappa και τον Bryan Ferry ήξεραν ότι θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε και να διαλέξουμε από την ιστορία της μουσικής, να κολλήσουμε διάφορα πράγματα μαζί, ψάχνοντας για τριβή και ενέργεια. Ήταν περισσότερο δραματουργοί. Επινόησαν χαρακτήρες και περιέγραψαν τη ζωή γύρω από αυτούς…